Europees uitwisselingsproject van Erasmus+
Keunstwurk doet samen met de cultuurafdeling van Provincie Fryslan en Streekwurk Noord-East mee aan Culture Up, een Europees uitwisselingsproject van Erasmus+. Centraal staat de vraag hoe je door middel van kunst en cultuur het rurale gebied kunt versterken. Hierbij werken we samen met vertegenwoordigers van culturele instellingen en overheden uit Denemarken (Ringkøbing Skjern), Ierland (regio Galway), Finland (Tampare / Sastamala) en Servië (Novi Sad). Deze partners hebben met elkaar gemeen dat ze betrokken zijn geweest bij voorgaande, aankomende of aspirerende Culturele Hoofdsteden.
Vanaf het najaar 2020 tot oktober 2021 bestonden onze uitwisselingen uit Zoom-bijeenkomsten. Hierin onderzochten we onze gezamenlijke onderzoeksthema’s. Dit werden communicatie, digitalisering, jeugd, duurzaamheid en gemeenschappen. Tussen oktober 2020 en november 2021 brengen we een bezoek aan ieder partnerland. Het project wordt aangestuurd door de cultuurafdeling van de gemeente Ringkøbing Skjern in Denemarken.
REIS 2
Novi Sad in Servië
Een groter verschil is er bijna niet, van het groene natuurlijke Denemarken waar duurzaamheid hoog op de agenda staat, naar Novi Sad in Servië, waar in het centrum vrijwel geen boom te vinden is. Het is een land waarin ecologische ontwikkeling op een laag pitje staan. Daar maakt de jongere generatie zich erg boos over vertelt onze gastheer Vladimir Radmanovic, projectleider bij Novi Sad 2022, en die komen dan ook regelmatig in protest. Maar in de stad zelf is daar weinig van te merken. Er hangt een hele vriendelijke sfeer, met kleurrijke gebouwen die historisch lijken, maar eigenlijk nog vrij nieuw zijn, omdat de stad in 1849 platgebombardeerd is. Het is een land met een oorlogsgeschiedenis, waar Vladimir ons graag over vertelt. Hij weet veel over de stad, ondanks dat hij er zelf pas is komen te wonen toen hij ging studeren.
De reis naar Servië maak ik met collega’s Wessel Spijkerman (Cultuurverbinder Educatie) en Kirsten Keijzer (HR Keunstwurk). Daarnaast reizen vanuit Friesland Gerwin van Oene (Streekwurk) en Lieselot van Damme (provincie Fryslân) mee.
Dag 1: Cultuurstations
Vladimir heeft het programma voor het bezoek samengesteld, samen met Dragana Miloševic: directeur van de stadsbibliotheek en voormalig directie van het cultuurstation Rumenka. We starten de week in Svilara, één van de acht cultuurstation van Novi Sad. In de ochtend nemen we de tijd om elkaar te leren kennen. Er zijn bekende en nieuwe gezichten. Met korte speeddates maken we in no time connecties, wat een goede basis is voor de verdere gesprekken.
Violeta Derkovic, projectleider van Svilara, vertelt over de ontstaansgeschiedenis en het concept van de cultuurstations. Deze zogenaamde broedplaatsen zijn gestationeerd in verschillende wijken in de stad, in panden die nodig gerenoveerd moesten worden. Ieder station heeft zijn eigen projectleider die vanuit het profiel van de wijk een programma ontwikkelt waar de bewoners actief bij betrokken worden. De timing van het winnen van de titel van Novi Sad tot Culturele Hoofdstad kon niet beter, want het concept werd opgepakt in het bidbook en ook de gemeente zag de waarde er van in. Hierdoor is er flink geïnvesteerd. Zonder de titel was het nooit gerealiseerd vertelt Violeta. Zij is duidelijk een zeer gedreven projectleider, die goed begrijpt hoe wat er komt kijken bij zo’n ontwikkelingsproces: eerst heb je een aanjager nodig, maar daarna ook de systeemwereld om het mogelijk te maken. Je moet experts vragen om hun perspectief te bieden maar ook steeds zelf reflecteren op het proces.
In de avond bezoeken we het cultuurstation in Rumenka, waar de opening van het Fairytale Festival plaatsvond. Een fantastisch strijkorkest begeleide ‘de uil’ die het verhaal van de Notenkraker zeer bevlogen voorlas. We konden het Servisch niet verstaan, maar het was een genot om te kijken hoe betrokken het jonge publiek was bij de voorstelling. Ze riepen vol hartstocht hun reactie als de uil hen wat vroeg en dansten mee op de muziek!
Dag 2: Novi Sad 2022 en Fort Petrovaradin
In een prachtig open en interactief gesprek vertellen Vladimir, Violeta en Victor Varoši (projectleider van cultuurstation Egyseg) ons over de ontwikkeling van Novi Sad 2022. Wat het tot nu toe al heeft opgeleverd, maar ook welke uitdagingen ze tegenkwamen. Herkenbaar is de weerstand die het project in eerste instantie opriep. Vooral bij de gevestigde orde in de cultuursector. Die wilden hun zekere positie niet zomaar opgeven. Maar ook de lokale kunstenaars waren sceptisch. Langzaam begint het tij te keren en zien mensen natuurlijk hoeveel moois het de stad brengt. Voor Vladimir en Violeta was het een enorme geruststelling dat het niet alleen aan de Servische context ligt, maar dat dit een veelvoorkomend fenomeen is bij Culturele Hoofsteden. Het politieke klimaat in Servië in vrij rechts georiënteerd, maar ze zijn wel enthousiast over Novi Sad 2022, dus de organisatie steekt er veel tijd in om hen betrokken te houden bij het programma en hebben zelfs regelmatig overleg met de minister. We waren deze ochtend in twee groepen verdeeld. De andere groep was op bezoek bij Dragana in de stadsbibliotheek om over nieuwe publieksdoelgroepen te praten.
In de middag brengen we een bezoek aan de toeristische trekpleister van de stad: Fort Petrovaradin. Hier krijgen we een fantastische lunch (de lunch is in Servië uitgebreider dan het diner), die zo lang duurt dat we nog maar net tijd hebben om een bezoek te brengen aan Atelje 61, een atelier waar wandkleden worden gemaakt op basis van ontwerpen van hedendaagse kunstenaars. Een geweldige combinatie van oude ambacht en moderne ontwerpen. Tot slot krijgen we nog een rondleiding door het stadsmuseum van Novi Sad. Zoals Vladimir in zijn blog op Facebook al zei, viel dit bezoek een beetje in het niet na het indrukwekkende Atelje 61. Bij het Fort ontmoet ik ook Sanja Arbutina, een bibliotheekmedewerker, die een presentatie heeft gegeven aan de andere groep die de bibliotheek bezocht. Ik kreeg acuut spijt dat ik niet ook bij haar was geweest, zo bevlogen en vol energie als ze is. Maar ook enorm bescheiden, niet wetend hoeveel ze eigenlijk in haar mars heeft. Zonde, want ze heeft een scherpe geest. We hebben daarom ook enorm ons best gedaan om te zorgen dat ze mee mag op een van de uitwisselingsreizen. Wie weet!
Dag 3: Reflecties en excursies
Zoals iedere ochtend beginnen we de met reflecties op de vorige dag. Dit zijn waardevolle momenten, omdat we hierin uitspreken welke thema’s ons aanspreken en we verder over door zouden willen praten in volgende sessies. Het is voor mij ook steeds het moment om na te gaan of het programma in Friesland (juni) nog aansluit bij de behoeften van de groep. Dat vraagt enige flexibiliteit, maar daardoor word je programma wel steeds betekenisvoller voor het project.
We splitten weer op in twee groepen. Een deel blijft achter voor presentaties over de mogelijkheden van migraties voor de ontwikkeling het gemeenschapsleven en de waarde van intercultureel dialoog, en een over ‘Future of Europe’: het jeugd- en jongerenprogramma van Novi Sad 2022. Zelf heb ik behoefte om nog meer van de stad te zien en ben ik erg nieuwsgierig naar het andere culturele station Egyseg waar Vladimir ons naartoe brengt. Het centrum verlatend krijg je ook een beter beeld van het alledaagse leven in Novi Sad, bijvoorbeeld door een bezoek te brengen aan de lokale markt. Bij Egyseg aangekomen raken we al snel in gesprek over de problematiek om jeugd te betrekken bij je culturele programma’s. Preben Frederiksen van Kulturskolen Ringkøbing is erg geïnteresseerd in het concept van cultuurcoördinatoren op scholen en denkt er serieus over na om zelf mensen aan te nemen die zo’n functie krijgen op scholen (vergelijkbaar met Kunstkade).
In de middag brengen Gerwin van Oene (Streekwurk), Kirsten Keijzer en ik een bezoek aan de ‘creative district’. Hier is een expositie van kindertekeningen vanaf de jaren ’50. Het is bijzonder indrukwekkend om de geschiedenis van Servië te zien door kinderogen. De tekeningen zijn ook nog in perfecte staat.
We sluiten de week af met een uitgebreid diner in een lokaal restaurant. De tafel staat vol met heerlijk eten, wat past bij de gastvrijheid van dit land. Naast het mooie programma was er deze week ook veel tijd voor informele contacten, een gezellige lunch of drankje op het terras. Hierdoor is de groep nog hechter geworden, wat een mooie basis vormt voor open gesprekken. In juni komen de partners naar Friesland. We kunnen niet wachten om hen hier te mogen ontvangen!
