Meer kunst en cultuur in de klas: veel scholen willen wel, maar weten niet altijd hoe dit vorm te geven. Daar heeft Keunstwurk iets moois op bedacht: een meimakker op school! Samen met een cultuurverbinder wordt er gekeken naar wat er speelt op school en welke vraagstukken er vanuit het lerarenteam zijn. Vervolgens loopt een meimakker – vaak een kunstvakdocent – mee en zoekt haakjes binnen het onderwijs om kunst en cultuur aan te verbinden. De meimakker geeft gerichte antwoorden en hands-on tools om anders naar kunst en cultuur te kijken en er in de klas mee aan de slag te gaan. Hoe dat er in de praktijk uitziet, is voor elke school weer anders. Maar dat het leraren deskundiger maakt en leerlingen enthousiast, is een ding dat zeker is!
Nieuwe perspectieven
Op samenlevingsschool De Feart in Jubbega wilden ze kunst en cultuur meer inpassen in de Blink wereldoriëntatielessen. Meer de diepte in, zodat de kinderen meer informatie tot zich kunnen nemen en al hun talenten aangesproken worden, ook de creatieve. Leerkracht van groep 1, Willy de Leeuw, deed vorig jaar de opleiding tot intern cultuurcoördinator en dat gaf nieuwe perspectieven. “Elk jaar kopen we bepaalde methodes in, maar een doorlopende lijn ontbrak hierin. We willen dit thematischer aanpakken. Daarbij stellen de kinderen bij ons op school weinig vragen. Met dit project willen we ze uitnodigen een meer onderzoekende houding aan te nemen,” legt Willy uit.
Die onderzoekende houding kwam de leraren zelf ook goed van pas toen meimakkers Mariken van Geel en Anna Bouma een teamtraining procesmatig werken gaven. Ze legden uit hoe je de lessen zo vorm kan geven dat je daadwerkelijk tot ander en verdiepend onderwijs komt. Door af te stappen van de standaard lesmethodes en samen met de kinderen op onderzoek te gaan. Anna nam ze mee in de theorie en opbouw van de lessen en daarna mochten ze met Mariken zelf aan de slag. “We hebben ze laten zien en laten ervaren hoe je door procesgericht werken een kunstles interessanter maakt en meer diepgang geeft,” vertelt Mariken. “Juist door die verschillende blikken en door te vragen, kom je tot nieuwe inzichten en creaties.” Nadat Mariken een fantasieverhaal vertelde, was het aan het team om dit op eigen wijze met zandkorrels te verwerken.
Leerkracht groep 4 Els Postma met meimakker Mariken van Geel.
Els Postma, leerkracht van groep 4, is er enthousiast over. “Het was een ontzettend leuke opdracht. Je had je individuele stuk, maar was ook met elkaar bezig. En net als in de klas, zijn de eindresultaten heel verschillend. Het was heel grappig en waardevol om dit proces zo zelf te ervaren.” En dit is precies wat er met het procesmatig werken beoogd wordt: niet vooraf werken met een te behalen eindresultaat, maar ruimte laten voor de eigenheid van ieder individu. Wél worden er kaders meegegeven, in dit geval het zand, waar je je mee uiteen hebt te zetten. “Dat maakt het juist spannend,” legt Mariken uit, “het vraagt vooral veel loslaten van de leerkrachten.”
Co-teaching
De nieuw opgedane kennis en ervaring werd vervolgens in de klas toegepast, in de vorm van co-teaching, waarbij de lessen door de leerkracht en meimakker samen gegeven werden. Er werd vooral aandacht besteed aan de opbouw van de lessen. Die opbouw is door de leerkrachten als waardevol ervaren. “Meestal werken we iedere dag een beetje aan een thema,” vertelt Hester Jelsma, leerkracht van groep 1/2. “Ik vond het leuk om te zien dat door vier weken langer aan een bepaald onderwerp te werken, je makkelijker de kennis van de week ervoor ophaalt. Dat zag je ook terug in het plezier en het zelfvertrouwen van de kinderen.”
Het samen lesgeven is een mooie methode om van én met elkaar te leren. “We hebben in het proces vrij snel geëvalueerd en daaruit kwam naar voren dat nog niet altijd helder was wat wij als meimakkers precies kwamen doen. We komen niet een lesje geven, maar het is de bedoeling dat de leraar zelf ook aan de bak gaat,” legt Mariken uit.
Waardevolle evaluatie
Bij Willy bracht dit bewustzijn op het belang van evaluatie teweeg. “Het was fijn dat we zo met Mariken en Anna tijdens het proces al evalueerden. Dat stukje evaluatie hebben we ook tijdens de teamtraining besproken. Achteraf nagaan hoe het gegaan is, hoe de kinderen het ervaren hebben, of ze er wat van hebben geleerd, maar ook of het zelf is wat ik ervan verwacht had. Dat doen we vaak te weinig. Ik heb echt geleerd dat het ook belangrijk is dat je je eigen verwachtingen van tevoren kent.”
Die evaluatie neemt Hester ook mee uit haar lessen met meimakker Anna. In plaats van een techniek in kleine groepjes aan te bieden zoals ze gebruikelijk deed, gaf Hester de instructie aan alle kinderen tegelijk. “Door het aan iedereen tegelijk aan te bieden en samen naar de verschillende eindresultaten te kijken, kom je als klas ook tot nieuwe inzichten. Ik ontdekte dat het daarin niet alleen belangrijk is om het product, maar ook het proces met elkaar te bespreken.”
Leerkracht groep 6/7 Erwin Zwart
Nieuwe inzichten
Er wordt op De Feart positief teruggekeken op de eerste kennismaking met het procesmatig werken. Iedere leerkracht heeft er weer iets anders uitgehaald. Leerkracht van groep 6/7, Erwin Zwart: “Voor mij is dat het creatieve. De kinderen een stopmotion-filmpje laten maken waarbij zelfgemaakte poppetjes van land naar land trekken, had ik zelf niet zo bedacht. Die andere, creatieve manier van kijken, kan je niet alleen gebruiken in de Blink-lessen, maar ook inzetten bij andere vakken.”
Els was vooral enthousiast over de andere materialen die aangeboden werden. “Het creatieve zit er bij mij wel in, maar het mooie papier maakte het net even wat specialer. En ook van groente en fruit een kunstwerk maken en stilstaan bij waar dat voedsel vandaan komt, was een groot succes.”
Ook voor de kinderen was het procesgericht werken nieuw. “De kinderen moeten er echt aan wennen dat ze lekker zelf mogen experimenteren. We leren het ze vaak af. Maar ze genieten er enorm van en inmiddels zijn ze echt al een stukje nieuwsgieriger geworden,” vertelt Willy enthousiast.
Leerling werkt aan een stopmotion-filmpje
Samen leren en betekenis geven
De volgende stap is dat de leraren de lessen volledig zelf gaan invullen en geven, met ondersteuning van meimakker Anna waar nodig. Het streven is deze lessen met elkaar voor te bereiden. Want door samen te werken ontstaan er kruisbestuiving en nieuwe ideeën. Cultuurcoördinator Willy hoopt met het team eveneens een verdiepingsslag te maken: “We willen dat het thema waar je in de klas mee bezig bent niet alleen uit de boeken komt, maar dat het meer betekenis krijgt voor de kinderen. Dat het tastbaarder wordt in de wereld waarin ze zich elke dag begeven. We zijn immers niet voor niets een samenlevingsschool.”
Ze kijkt tevreden op de lessenreeks terug en is positief over de verdere voortgang ervan. “Alles wat je in school haalt om te ontwikkelen, heeft gewoon tijd nodig en die tijd moet je ook iedereen gunnen. Het is niet met één jaar klaar en misschien ook niet met twee en dat is oké. Als je maar wel die stip blijft zien waar je naartoe wilt. Juist door samen de lessen voor te bereiden, blijf je met elkaar in verbinding. We zijn wel een team dat met elkaar de schouders eronder zet, dus ik heb er vertrouwen in!”
Tekst: Anne van Lieshout
Fotografie: Lucas Kemper
Culttuurverbinder
De cultuurverbinders van Keunstwurk verbinden de (onderwijs)vraag van de school met kunst en cultuur en actuele, regionale thema’s. Ze zijn verdeeld over elf regio’s in Friesland. De cultuurverbinder bij dit educatietraject was Mattanja Schotanus. Zij zorgt voor begeleiding, advies en inspiratie en verbond de school en de Meimakkers aan elkaar.
Hieronder zie je welke cultuurverbinder in jouw regio werkt.
In gesprek met de cultuurverbinder in jouw regio.
