In Noordwest Fryslân hebben ze de handen ineen geslagen. Scholenorganisaties Elan Onderwijsgroep en CBO Noardwest Fryslân werken samen in hun bovenschoolse aanpak. Bestuurders Sjoerd van der Galiën (Elan) en Teo de Groot (CBO-NWF) kwamen elkaar regelmatig tegen bij het regioteamoverleg over kunst en cultuur. “Dan hadden we het erover wat de één en wat de ander doet, maar daar bleven we wat in hangen. Toen dacht ik, wat nou als je cultuureducatie op bestuursniveau trekt en de krachten bundelt,” vertelt Sjoerd. “Onze scholen liggen verspreid over een groot gebied. Door te werken vanuit een groter geheel kunnen we elkaar versterken, gebruikmaken van elkaars expertise en een solide basis met elkaar neerzetten,” vult Teo aan. Keunstwurk haakte vroeg aan als ontwikkelingspartner en begeleidt, faciliteert en brengt kennis en kwaliteit in waar nodig.
Centraal in de bovenschoolse aanpak staat cultuuronderwijs inzetten in de vorming en ontwikkeling van kinderen. “Het gaat niet alleen om taal en rekenen, dat is ook belangrijk, maar wat geven we ze daarnaast mee. Waar komen de kinderen op onze scholen vandaan en wat zetten we daar dan tegenover,” legt Teo uit. Beide bestuurders zien dan ook een belangrijke taak voor zichzelf weggelegd en zijn actief betrokken bij de bovenschoolse aanpak. “Het is heel makkelijk dit af te schuiven op een schooldirecteur, maar die kan dit nooit zo hoog overvliegen als wij dat kunnen. Hier overkoepelend en overstijgend aan werken kun je niet op één locatie doen. Daar heb je echt dit bovenschoolse voor nodig. Daarom zitten we zelf aan tafel en besteden we hier graag tijd en aandacht aan. En dat is het mooie van besturen, dan heb je daar invloed op,” vertelt Sjoerd enthousiast.
Quick facts Elan
Motto: Waar talenten bloeien
door samen te groeien.
Gemeenten Waadhoeke,
Noardeast-Fryslân en Leeuwarden
18 basisscholen
1 NT2 school
1 SBO
2000 leerlingen
300 werknemers
Foto: Bestuurder Sjoerd van der Galiën
(© Sarah Kröger)
Meer schouders
Voor de zomer van 2024 is bij beide scholengemeenschappen een bovenschoolse icc’er (bcc’er) aangesteld, Silvia Kingma (Elan) en Jettie Rooswinkel (CBO-NWF). Hanneke de Man begeleidt als cultuurverbinder vanuit Keunstwurk het proces. Silvia vertelt: “we zijn samen met Hanneke nu vooral bezig om informatie bij de scholen op te halen. Dit doen we tijdens netwerkbijeenkomsten, waarvoor we scholen uit dezelfde regio uitnodigen. Het gaat voor nu om kennismaken, ervaringen delen en wensen in kaart brengen.” De meeste scholen reageren hier positief op, andere zijn meer afwachtend. “En dat begrijpen we heel goed,” legt Jettie uit. “Kunst en cultuur zijn niet altijd zo geïntegreerd op scholen als taal en rekenen. Ze willen wel maar het ontbreekt vaak aan tijd en wordt er dan een beetje bij gedaan. Daar willen we met dit traject graag wat aan veranderen, maar we zijn voor nu niet teleurgesteld over de resultaten die we ophalen. Omdat we zelf ook voor de klas staan, herkennen we dit maar al te goed.”
Veel scholen ontbreekt het nog aan een (opgeleide) icc’er. Zeker bij kleinere scholen komt dit vaak voor omdat er veel taken te verdelen zijn over weinig schouders. Volgens Hanneke zit hierin juist ook de meerwaarde van de bovenschoolse aanpak. “Eigenlijk wil je op een bepaalde manier dat het meer schouders worden en dat je er op die ene school niet helemaal alleen voor staat. Op al die verschillende gebieden de kwaliteit bewaken, is een grote opdracht. Op het moment dat je die verantwoordelijkheid kunt spreiden over meer scholen bij jou in de buurt en dat dat als een versterkte bodem werkt waarop je kunt leunen, kom je met elkaar verder.”
Het gaat er bij de netwerkbijeenkomsten ook om te kijken naar wat de scholen al doen. “We hebben een aantal inspiratiescholen in de omgeving waar we op bezoek gaan om te kijken hoe zij het thematisch werken aanpakken. Om zo de best practices met elkaar te delen en erbij stil te staan wat je als school al bereikt hebt. Daar mogen we ook trots op zijn,” vertelt Jettie enthousiast. “Er gebeurt al ontzettend veel,” beaamt Hanneke. “Dat kunnen overzien en als school ontdekken dit doen we allemaal al aan kunst, cultuur en burgerschap en hier zit de overlap. Dat het gevoel van ‘dit moet er ook nog bij’ verdwijnt omdat je erachter komt, dit doen we eigenlijk al. En dat waar je mee bezig bent bewuster doet, daar gaat het om. Zo versterk je veel meer het eigenaarschap bij de school.”
Quick facts CBO-NWF
Motto: Met lef, vertrouwen en volop in beweging de toekomst tegemoet!
Gemeenten Harlingen,
Waadhoeke en Leeuwarden
14 basisscholen met kindcentra
2100 leerlingen
250 werknemers
Gezamenlijke visie
Hoewel de bovenschoolse aanpak vooralsnog in de beginfase is, wordt wel langzaam duidelijk waar de vragen en kansen liggen. Onderwijsvragen vanuit de scholen zijn er zeker. Vaak gaat het om het meekrijgen van de rest van het team, hoe meer geïntegreerd te werken en samenhang aan te brengen of hoe de leerlijn burgerschap van groep 1 tot en met groep 8 te waarborgen. “Dit zijn vragen waar we ze bij kunnen helpen. We zijn nu al die vragen aan het verzamelen en na de zomer gaan we kijken wat er nodig is om ze te beantwoorden en in welke vorm,” aldus Hanneke.
Een belangrijk onderdeel van de bovenschoolse aanpak is te komen tot een gezamenlijke visie. Silvia: “we willen tot een gedeelde visie komen zodat het ook echt gedragen wordt door de scholen. Dat ze het gevoel hebben, er is geluisterd naar ons en we komen samen tot iets waarmee we aan de slag kunnen.” Het ontzorgen van de scholen vormt hierin een speerpunt. Zeker bij kleine scholen in de regio komt er qua cultureel aanbod veel op ze af en dat is soms lastig kiezen. “We hopen ook het traject voor de scholen makkelijker te maken om tot een voor hen passend programma te komen,” licht Jettie toe. “Dat we met de verschillende cultuuraanbieders om tafel gaan en onze wensen kenbaar kunnen maken. Daarmee kunnen we ook hen van dienst zijn en elkaar versterken.”
“Door vanuit de teams zelf te ontwikkelen, kun je samen optrekken en van elkaar leren.”
Hanneke de Man (cultuurverbinder)
Een gedegen plan opstellen is de volgende stap en een lerend netwerk kunst en cultuur gaat daar beslist onderdeel van uitmaken. Lerende netwerken zijn binnen de koepel van Elan al gebruikelijk en het format sluit goed aan bij de bovenschoolse aanpak. Het lerende netwerk kunst en cultuur zal drie keer per jaar bij elkaar komen. Tijdens de bijeenkomsten wordt ingezet op de deskundigheidsbevordering van de icc’er, maar ook op het verder vormgeven van het cultuuronderwijs. “Door dit vanuit de teams zelf te ontwikkelen en er met elkaar mee aan de slag te gaan, kan je ook samen optrekken en van elkaar leren. En elk stapje, hoe groot of klein ook, is goed,” legt Hanneke uit.
Ieder zijn rol
Binnen de bovenschoolse aanpak heeft iedereen zijn eigen rol en dat werkt prettig vinden de directeuren en bcc’ers. “Sjoerd en ik blazen het aan, terwijl Silvia en Jettie meer op de praktijk gericht zijn,” legt Teo uit. “En dat bevalt goed,” vult Silvia aan. “We zien onszelf als tussenlaag, als een soort spin in het web. Maar als spin alleen kun je geen verdieping maken. Daar hebben we Keunstwurk en Hanneke voor en daar zijn we heel wijs mee! Niet alleen om de kennis die ze meebrengt, maar ook omdat ze in het proces de grote lijnen bewaakt. Ze stelt de juiste vragen en houdt ons op koers.”
Een andere belangrijke speler in de bovenschoolse aanpak is de schooldirecteur. Zij hebben een belangrijke positie omdat ze verantwoordelijk zijn voor het uitvoeren van de bovenschoolse visie. Daarnaast is hun ondersteuning van belang om de urgentie onder de leerkrachten groter te maken. Hanneke: “zowel hun samenwerking met de icc’er als hun eigen visie op kunst- en cultuuronderwijs spelen hierin een belangrijke rol. Ze zijn tot nu toe onderbelicht, maar daar gaan we in het nieuwe jaar meer aandacht aan besteden. Recentelijk hebben we een presentatie in het directeurenoverleg gegeven waarin we ook input vanuit de directies hebben opgehaald.”
Geen vakjes om af te vinken
Uiteindelijk is het de bedoeling dat de ontwikkelde visie op cultuureducatie in het strategisch plan van Elan en CBO terechtkomt. “We willen graag dat die bovenschoolse visie op cultuuronderwijs er ligt, met de vertaling naar de verschillende locaties. Dan kunnen we er ook met elkaar naar handelen en elkaar eraan houden,” zegt Sjoerd enthousiast. “Maar het als bovenschoolse directeur van bovenaf dicteren, daar geloof ik niet zozeer in,” vult Teo aan. “Het gaat erom, waar raken we de mensen als het gaat om de vorming van kinderen. Want dat is het meest essentiële. Dat het geen vakjes worden die we af kunnen vinken. Maar dat we in gesprek zijn met elkaar. Zo beklijft het, omdat we het samen vormgeven.”
Wie is wie:
Sjoerd van der Galiën
Voorzitter College van Bestuur Elan Onderwijsgroep
Silvia Kingma
Bovenschoolse cultuurcoördinator Elan Onderwijsgroep
Teo de Groot
Voormalig Voorzitter College van Bestuur CBO Noardwest Fryslân
Jettie Rooswinkel
Bovenschoolse cultuurcoördinator CBO Noardwest Fryslân
Hanneke de Man
Cultuurverbinder Keunstwurk
Van koers naar curriculum: de bovenschoolse aanpak
Met de bovenschoolse aanpak werkt Keunstwurk samen met de schoolbesturen aan inbedding van cultuureducatie in het basisonderwijs. We geven ondersteuning en advies waar nodig. Uitgangspunt is de ontwikkeling van het (regionaal) cultureel bewustzijn van kinderen en hen op allerlei manieren in aanraking te brengen met kunst en cultuur. Daarbij is het de bedoeling dat scholen steeds meer eigenaarschap tonen en leidend worden vanuit hun eigen vraagstukken en behoeften. En dat de culturele instellingen die eromheen staan, beter kunnen inspelen op die behoeften.
We richten ons bij deze aanpak op de factoren die bijdragen aan inbedding op alle leerplanniveau’s. Er zijn dus niet alleen interventies bovenschools, maar ook op het niveau van de school en de leerkracht.
Naast ELAN & CBO/NWF werken we samen met: Arltanta, Fiersicht, SO Frylan, Ambion, Comprix.
Meer informatie over de bovenschoolse aanpak vind je hier
Tekst: Anne van Lieshout (Buro Anne Schrijft)
Meer weten?
Neem contact op met de cultuurverbinder:
