Bij scholengemeenschap Arlanta stond het verdiepen en verbreden van het cultuuronderwijs al langer op de agenda. Vanuit de lerarenteams kwam de vraag er de komende jaren meer aandacht aan te besteden. Daarom kreeg het thema een expliciete plek in het Strategisch Perspectief en werd een bovenschoolse cultuurcoördinator (bcc’er), Elbrich Buruma, aangesteld. Keunstwurk haakte als ontwikkelingspartner aan en denkt mee, faciliteert, brengt kennis en bewaakt het proces op de verschillende lagen.
“Als Keunstwurk zijn we al sinds CmK bestaat bezig om cultuuronderwijs in te bedden in het curriculum van de school,” vertelt adviseur Inger van Til. “We geloven dat het een grote meerwaarde geeft als de bestuurder zelf dat proces aanjaagt en dat dat het cultuurcurriculum op scholen ten goede komt. Arlanta was hier zelf al mee bezig en met deze bovenschoolse aanpak kunnen we dit proces een grote plus geven.” Ook Heidi Rubingh, bestuurder bij Arlanta, ziet de meerwaarde en het belang hiervan in. “Als je dit tot speerpunt maakt in je organisatie, dan is het belangrijk dat je het als bestuurder faciliteert en daarbij betrokken bent en blijft, op alle lagen. Dit doe ik in nauwe samenwerking met Elbrich, door er binnen ons curriculum ruimte voor te maken en in gesprek met de schoolleiders te kijken naar wat hen te doen staat en welke prioritering ze daar in aan willen brengen.” Vanuit Keunstwurk begeleidt cultuurverbinder Jehannes Reitsma de scholen vervolgens met hun individuele vraagstukken.
Ik, wij, de wereld
Uitgangspunt is het belang van cultuuronderwijs voor de ontwikkeling van kinderen. Arlanta staat voor uitdagend onderwijs dat kinderen breed vormt en gelooft dat cultuuronderwijs nodig is voor kinderen om in de huidige complexe, multiculturele en kennisintensieve samenleving goed te kunnen functioneren. “Wat ikzelf heel belangrijk vind, is hoe je met kunst en cultuur op een heel aantrekkelijke manier kunt werken aan de persoonsvorming van kinderen,” vertelt Heidi. “Ze mogen hierin uitdrukking geven aan wie ze zijn en er is geen goed of fout. Daarmee werk je aan hun zelfvertrouwen en ontdekken ze kanten van zichzelf die ze misschien nog niet kenden. Het is bijna magisch wat er dan ontstaat in het onderwijs.” Een andere grote meerwaarde van cultuureducatie is volgens Heidi het erover met elkaar in gesprek gaan. “Je hoeft niet alles wat een ander maakt mooi te vinden. Maar dat je erover het gesprek met elkaar aangaat, dat je ervaart dat je heel verschillend naar hetzelfde kunt kijken en dat die verschillen naast elkaar kunnen bestaan en dat je daar respect voor hebt, ik denk dat dat iets is dat we in onze maatschappij enorm nodig hebben.”
Geen blauwdruk
Het afgelopen jaar is met Keunstwurk binnen Arlanta vooral ingezet op de deskundigheidsbevordering van de icc’ers. Door hun kennis en vaardigheden te vergroten en binnen de scholengemeenschap een icc-netwerk op te zetten. Ook de directeuren werden hierbij betrokken. Elbrich legt uit: “Om cultuuronderwijs bij scholen écht aandachtspunt te maken, moet je wel weten waar je het over hebt en wat het is. Het vraagt een andere mindset en het is fijn dat je er als icc’er op je school niet alleen voor staat. We hebben daarom in eerste instantie ingezet op het faciliteren van de icc’ers, door ze in hun rol te zetten en ze samen met de kwaliteitscoördinator en directeur te laten werken aan een stap binnen hun cultuuronderwijs.”
Quick facts Arlanta
Motto: Samen kinderen
de wereld leren lezen
Noardeast-Fryslân
19 basisscholen
1 SBO
2200 leerlingen
300 werknemers
Wat dit concreet betekent, is voor iedere school weer anders; een blauwdruk is er dan ook niet. “Juist niet,” beaamt Heidi, “het is een organisch proces en ik vind het belangrijk dat we daarin maatwerk leveren, qua inhoud en tempo.” Hoe dat proces eruit ziet, is dus afhankelijk per school. Zo heeft de ene school een vraagstuk op het gebied van visievorming, wil een ander de kunstlessen verdiepen of juist meer geïntegreerd werken. “Dit maakt het enerzijds complex. Het is zo moeilijker grip te krijgen op de stappen die gezet worden. Anderzijds biedt het ook ruimte en is er meer draagvlak vanuit de scholen. Dat vind ik als bestuurder belangrijker dan dat ik al mijn checks en balances op orde heb voor dit vakgebied.”
Naast informeren en kennis brengen, wordt er bovenschools hard gewerkt aan het integreren van cultuureducatie in andere vakken. “We zoeken veelal haakjes binnen het bestaande curriculum waar we cultuureducatie aan kunnen verbinden. Zo zit het al in ons burgerschapsambitieplan en binnenkort ook in het taalambitieplan,” legt Elbrich uit. “We zijn ook veel bezig met inspireren en ontzorgen, want leerkrachten zijn druk. Zo zijn we een pop-up taalatelier aan het ontwikkelen. Dit is een kar vol taal en verbeelden, vol maken en meemaken. Die kan een periode op de school staan zodat leerkrachten hiermee aan de slag kunnen. Ook hadden we een decemberkalender met lesideekaarten over hoe je kunst en cultuur kunt integreren in je bestaande lessen. En laatst gaf Astrid Ras een training over cultureel bewustzijn.” Cultuuronderwijs staat zo voortdurend onder de aandacht. En ook de scholen zelf weten Elbrich steeds beter te vinden. “Het wordt steeds gewoner,” vertelt ze enthousiast. “Het wordt normaler dat ik bij de verschillende overleggen aan tafel zit of dat er iets met cultuureducatie gedaan wordt tijdens een personeelsdag. Hoe mooi is dat?”
Iedereen doet mee
“We kijken echt samen naar wat er bij individuele scholen speelt en wat dit dan in de breedte, op koepelgebied, betekent en hoe we hier weer vorm aan kunnen geven,” legt Jehannes uit. “We verwerken de ontwikkelingen op scholen bijvoorbeeld weer in tools en gezamenlijke programma’s voor icc’ers, directeuren en kc’ers (kwaliteitscoördinatoren).” Volgens hem zit daar ook de meerwaarde in. “Het gaat erom dat je het belangrijk maakt en dat gebeurt door het zo bovenschools aan te pakken. Het geeft borging aan het cultuuronderwijs. Want de ontwikkelingen komen op alle lagen terug: bij directeuren, de bestuurder, het icc-netwerk en waar mogelijk verbinden we deze met elkaar. Het wordt dan vanzelfsprekend. En het maakt niet uit hoe ver een school ermee is, maar we doen het samen en iedereen is ermee bezig. Dat werkt aanstekelijk.”
“Het vraagt van alle kanten moed om met elkaar in gesprek te gaan, met elkaar te reflecteren en kritische vragen te stellen”
Heidi Rubingh (Voorzitter College van Bestuur Arlanta)
Keunstwurk speelt hierbinnen een belangrijke faciliterende en begeleidende rol. “Als externe partij kan ik andere vragen stellen en uitzoomen als dat nodig is. Ik houd de grote lijnen in de gaten en de visie voor ogen,” licht Inger toe. “Elk bestuur dat meedoet kiest een andere strategie en soms kan een voorbeeld van het ene bestuur de andere weer verder helpen.” Vanuit Arlanta zijn ze erg te spreken over de kennis en kunde die Keunstwurk in huis heeft. “Ik zie ze echt als de specialisten. Ze leveren maatwerk, kijken mee en rekken ook hun eigen grenzen op in dienst van de mooie dingen die we samen neerzetten. Dat kan ik enorm waarderen en ik geloof ook dat het ons verder brengt,” aldus Heidi. Ze is trots op wat ze tot nu toe met elkaar neergezet hebben. “Het vraagt van alle kanten moed om met elkaar in gesprek te gaan, met elkaar te reflecteren en kritische vragen te stellen. Het lijkt vanzelf te gaan, maar het vraagt van je je op alle niveaus kwetsbaar en flexibel op te stellen. Kwetsbaar om te kijken naar daar waar het schuurt en flexibel door met elkaar open te staan voor hetgeen zich aandient. Je moet erin geloven, het willen en soms durven even de storm in te varen.”
Toekomstige ambities
Plannen voor de toekomst zijn er zeker. “We willen het komende jaar nieuwe scholen binnen ons bestuur aan laten haken. En met de scholen die al bezig zijn kijken hoe we een verdiepingsslag kunnen maken,” vertelt Elbrich. “We zien veel belangstelling voor geïntegreerd werken, maar dat vraagt visie, kennis en kunde van de leerkracht waar we op blijven investeren,” vult Inger aan. “Ook zijn we bovenschools projecten aan het inrichten waar alle kinderen binnen Arlanta gebruik van kunnen maken,” vertelt Heidi enthousiast. “We werken nu aan een soort lichtlab, waar ze het fenomeen licht kunnen ervaren. Dat kan je niet op alle scholen inrichten, maar op één locatie wel en zo kan iedereen ermee in aanraking komen. Juist door dit intern te doen, zijn we flexibeler in de organisatie en planning.”
Het moge duidelijk zijn: de bovenschoolse aanpak is niet iets wat ze bij Arlanta even doen. Het vraagt tijd, aandacht en geduld. Elbrich: “Het liefst zouden we willen dat scholen altijd met cultureel bewustzijn bezig zijn. Maar ook andere zaken vragen aandacht. Het is een proces van jaren, maar die tijd nemen we graag om zo iets blijvends neer te zetten.” Bij Arlanta zit de kracht er dan ook in dat ze het samendoen en er samen écht voor gaan. Heidi: “Ik word heel blij van dit proces. Dat we met elkaar de overtuiging hebben dat dit bijdraagt aan de ontwikkeling van kinderen en dat we in de vorming iets belangrijks doen. Als je dit met elkaar doet, en niet alleen als bestuurder, directeur of leerkracht, dan zet je samen iets heel moois neer. Daar mogen we trots op zijn.”
Wie is wie:
Heidi Rubingh
Voorzitter College van Bestuur Arlanta
Elbrich Buruma
Bovenschoolse cultuurcoördinator Arlanta
Inger van Til
Adviseur Keunstwurk
Jehannes Reitsma
Cultuurverbinder Keunstwurk
Van koers naar curriculum: de bovenschoolse aanpak
Met de bovenschoolse aanpak werkt Keunstwurk samen met de schoolbesturen aan inbedding van cultuureducatie in het basisonderwijs. We geven ondersteuning en advies waar nodig. Uitgangspunt is de ontwikkeling van het (regionaal) cultureel bewustzijn van kinderen en hen op allerlei manieren in aanraking te brengen met kunst en cultuur. Daarbij is het de bedoeling dat scholen steeds meer eigenaarschap tonen en leidend worden vanuit hun eigen vraagstukken en behoeften. En dat de culturele instellingen die eromheen staan, beter kunnen inspelen op die behoeften.
We richten ons bij deze aanpak op de factoren die bijdragen aan inbedding op alle leerplanniveau’s. Er zijn dus niet alleen interventies bovenschools, maar ook op het niveau van de school en de leerkracht.
Naast Arlanta werken we samen met: ELAN, CBO/NWF, Fiersicht, SO Frylan, Ambion, Comprix.
Meer informatie over de bovenschoolse aanpak vind je hier
Tekst: Anne van Lieshout (Buro Anne schrijft)
Fotografie: Lucas Kemper
Meer weten?
Neem contact op met de cultuurverbinder:
