In de Maakplaats Innovatie werkt Keunstwurk samen met verschillende onderwijsopleidingen van NHL Stenden. Tijdens de maakplaats ontdekken en ervaren de studenten hoe ze kunst- en cultuuronderwijs op een innovatieve manier in kunnen zetten in de klas. Derdejaarsstudenten van de deeltijdpabo onderzochten dit keer de kunstenaarsmindset; door met kunstenaars zelf kunst te maken, de mindset te ervaren én deze over te brengen op basisschoolleerlingen tijdens hun zelfontworpen workshops. Een uitdagende en verrijkende ervaring, waarbij de studenten uit hun comfortzone stapten en compleet anders te werk gingen dan ze gewend zijn. Dit keer geen gestructureerde lesopdracht ontwerpen die gericht is op een duidelijk eindresultaat, maar juist meer durven loslaten en te laten ontstaan door te doen.
“We wilden de maakplaats dit jaar anders insteken,” legt pabodocent Anja Morsink uit. “Waar we vorig jaar verschillende kunstenaars hebben laten doceren, wilden we de studenten het nu zelf laten ervaren en doen. We hebben op aanraden van Keunstwurk daarom de twee jonge en innovatieve kunstenaars Igor Bobeldijk en Lee McDonald uitgenodigd om met de studenten aan de slag te gaan.” Uitgangspunt was een participatief kunstwerk dat uitnodigt tot spelen, onderzoeken en verbinding. De kunstenaars kwamen al gauw met het plan om een stad op ware grootte van oud karton en papieren tape na te maken in de hogeschool. Zelf begonnen ze met een kartonnen scooter, waarbij de studenten hun eigen onderdelen mochten bedenken en toevoegen. Zo groeide de stad – en daarmee de tentoonstelling – verder uit met een bushalte, een winkelkar, een container, een stoep met prullenbak en een lantaarnpaal, allemaal op ware grootte.
De kunstenaarsmindset: een open blik
“Van tevoren hadden we niet echt een duidelijk beeld bij wat we gingen doen,” vertelt pabostudent Jelmer Sikma lachend. “We zijn hier als groep blind in gegaan en ik denk dat dat voor dit leergebied een goede was, om er open in te staan en het vooral op ons af te laten komen.” Medestudent Haakje Drost beaamt dit: “die open blik maakt juist dat je anders naar dingen kunt kijken en buiten de gebaande paden gaat. Het vraagt echt van je om creatief te zijn en anders te denken. Wat weer heel goed aansluit bij de kunstenaarsmindset!
Vanuit Keunstwurk nam cultuurverbinder Lisette Woldendorp de studenten mee in de kunstenaarsmindset. Met deze onderzoekstool leren ze anders te kijken naar zichzelf en de wereld om hen heen. Het gaat hierbij om verschillende stappen – durven voelen, helder denken, anders kijken en gewoon gaan maken – die in willekeurige volgorde doorlopen kunnen worden. Lisette: “ik heb ze gedurende het proces op verschillende manieren laten reflecteren. Zo moesten ze bijvoorbeeld een brief schrijven vanuit het perspectief van een kunstenaar aan zichzelf en een kartonnen monumentje bouwen voor de belangrijkste ontdekking tijdens het proces.” Voor Jelmer was werken met de kunstenaarsmindset een eyeopener. “Je bent je van veel dingen van jezelf niet bewust. Ik hou van structuur en vind het fijn om te weten waar ik aan toe ben. Maar dit vraagt ook een bepaalde flexibiliteit en dan kan je niet vast blijven houden aan de dingen die je van tevoren bedacht had.”
De kunstenaarsmindset vervolgens toepassen in zelfbedachte workshops was voor de pabostudenten nog best lastig. Het was een uitdaging om een gestructureerde opdracht los te laten die gericht is op een vast resultaat. Anja licht toe: “ze zijn snel geneigd om in een eindproduct te denken waar ze vinkjes achter kunnen zetten. Maar hier was het juist de bedoeling dat ze eerst met het kunstwerk aan de slag gingen en daarna pas de les ontwierpen. Dat zijn ze niet gewend. Deze manier van werken is veel vrijer, het vraagt van de studenten ook met hun leerlingen al spelend te onderzoeken.” Haakje vond het een mooie uitdaging. “Het was echt even wennen. Bij het pitchen van onze workshops kregen we van Lisette terug dat we te bescheiden waren in onze voorstellen en dat het meer en groter mocht. Je bent toch snel geneigd in bepaalde hokjes te denken. Ik denk dat het goed is dat we dit zelf zo ervaren hebben, want dan kan je het ook goed doorgeven aan de kinderen.”
Lisette is enthousiast over de stappen die de studenten gezet hebben. “Wat ik het mooiste vond, is dat de studenten echt werden meegenomen in het proces. Daardoor werden ze als het ware gedwongen om stil te staan en tijdens het maken en meemaken na te denken over hun eigen opdracht. Juist door het meemaken ontstonden er mooie inzichten over durven loslaten. En dat is zo’n waardevolle ervaring!”
Anders kijken
Voor hun zelfontworpen workshops konden de studenten kiezen uit drie disciplines; beeldend, drama/dans of muziek. In het lesontwerp stond de tentoonstelling centraal, met als uitgangspunt de leerlingen ook de kunstenaarsmindset te laten ervaren. Jelmer koos met zijn groepje voor beeldend. “Eerst hebben we met de middenbouwleerlingen gekeken bij de tentoonstelling, om vervolgens ideeën te genereren over wat er volgens hen nog aan ontbrak. In het lokaal zijn ze tekenend aan de slag gegaan. De tekeningen hebben ze daarna op een zelfgekozen plek in de tentoonstelling geplakt en daar hun idee gepresenteerd. Zo hebben we ze na laten denken over kunst en hun creatieve denken gestimuleerd.
Haakje gaf een les drama aan de leerlingen van groep 1, 2 en 3. “Bij de tentoonstelling vonden we een brief met raadsels. Op basis daarvan hebben we verschillende dramaspelletjes gedaan. We hebben afgesloten met een gezamenlijke reflectie in de kring; wat vond je leuk, wat heb je geleerd en wat heb je gezien bij een ander dat heel goed ging. Dat stukje reflectie met elkaar vind ik heel belangrijk en ook zo waardevol voor de kinderen. Ik kijk graag naar het positieve in elk vakgebied en je ziet ze dan groeien. Sommigen kunnen je op het gebied van kunst en cultuur ook zo verrassen!”
Reflectie
Reflecterend op de maakplaats, nemen Haakje en Jelmer er allebei iets anders van mee. Haakje: “door zelf creatief te zijn, kan je dit ook makkelijker overbrengen aan de kinderen. Iedereen heeft een talent, ook op creatief gebied, en dat mag van jezelf zijn. Dat neem ik graag mee van deze maakplaats. Het maakt niet zoveel uit of een ander het mooi vindt, als het maar bij jou past. Dat vind ik ook kunst.”
“Voor mij zit het hem in het tijdsmanagement en dat je goed over dit soort opdrachten blijft nadenken,” vult Jelmer aan. “Dat je ook moet leren accepteren dat het soms een heel andere kant opgaat dan van tevoren bedacht en dat dat ook goed kan zijn. Dat je daar flexibel mee om kan gaan.” Voor Jelmer ligt in het verlengde hiervan ook de reflectie, op jezelf en met de klas. “Hoe is het gegaan en waar ben je trots op. Ik geloof dat dat voor mij wel het belangrijkste van kunst is. Dat je kunt vertellen wat je hebt gemaakt en dat je daar als kind trots op kunt en mag zijn. Dat je elkaar daar ook complimenten over kan geven. Dat doet zoveel voor de eigenwaarde van een kind. Dus dat ga ik zeker meenemen uit deze maakplaats!”
“Deze manier van werken en kijken vraagt echt iets anders van de studenten,” voegt Anja toe. “Het gaat hierbij om vertragen en dat soms iets mislukt of anders uitpakt dan je bedacht had. Zo’n creatief proces kost veel tijd en het gaat erom iets te laten ontstaan. Het is niet simpelweg je leerdoelen halen en weer door. Als deze maakplaats ze dat heeft laten ervaren en ze hierop kunnen reflecteren, is dat een grote winst waar ze in het werkveld veel aan zullen hebben!”
Tekst: Anne van Lieshout, Buro Anne schrijft
Fotografie: Lucas Kemper
Meer weten?
