Match is een onderzoekstraject van Keunstwurk waarin makers en toneelverenigingen samenwerken vanuit één centrale vraag: wat gebeurt er wanneer de artistieke uitdaging het startpunt is van de samenwerking? Vijf toneelverenigingen werden gematcht met vijf startende regisseurs op basis van een open call. Wat hebben we ontdekt in dit avontuur?
MATCH = toneelvereniging + droom + regisseur = vuur
Waarin makers worden gekoppeld aan een toneelvereniging. Toneelgroepen kregen de kans om een nieuwe regisseur in te zetten en konden zodoende nieuwe manieren van werken verkennen.
Deelnemende toneelvereniging – plaats vereniging & regisseur
Artiku – Koudum & Jort Breeuwsma
Spilersnocht – Donkerbroek & Carolien Tiedema
Nijljochters – Spannum & Marije Smit
Kom mar op! – Suwald & Esmee de Haan
Nut en Genoegen – Easterlittens & Rudi Stuve
In dit traject voerden we bij alle deelnemende makers en verenigingen een nulmeting en evaluatiegesprekken uit, en organiseerden we tussentijdse werksessies om ervaringen te delen en elkaar te versterken. Het resultaat is een helder beeld van de factoren die bepalend zijn voor groei, vernieuwing en succesvolle artistieke samenwerking binnen het amateurtheater. De inzichten uit Match vormen de basis voor toekomstige projecten en nieuwe kansen om makers en verenigingen artistiek verder te brengen.
Onderzoek
Alle deelnemende makers en verenigingen deden mee aan een onderzoek. We wilden graag weten wat er gebeurt bij een maker en een vereniging als de artistieke uitdaging het uitgangspunt is van de samenwerking. Welke factoren spelen dan allemaal een rol?
Bij alle makers en verenigingen hebben we een nulmeting en een evaluatiegesprek uitgevoerd. Tussentijds kwamen de makers bij elkaar tijdens werksessies en ook de verenigingen hebben elkaar ontmoet voor een tussenevaluatie.
De geleerde lessen
Wat gebeurt er als je het eens over een andere boeg gooit? Als je niet de gebaande paden volgt of met tradities breekt?
Bij de deelnemende verenigingen gebeurde er dit:
Visievorming
Waar groepen aan het begin van het project soms nog zoekende waren, weten ze nu veel beter wat ze willen en waar ze naartoe willen groeien. Ze ontdekten nieuwe mogelijkheden en willen vaak niet meer terug naar de oude manier van werken. Integendeel: ze willen verdiepen, verbreden en verder onderzoeken wat er nog meer kan. Het traject heeft ambities aangewakkerd.
Nieuwe leden en verjonging
De vernieuwde manier van werken trok nieuwe deelnemers aan, waaronder opvallend veel jongere spelers. De openheid en frisse aanpak bleken aantrekkelijk voor nieuw talent.
Vrijer spelen
Door te werken vanuit improvisatie of alternatieve speelstijlen, zoals de epische speelstijl, kregen spelers meer zelfvertrouwen. Ze durfden meer, waren minder bang om fouten te maken en leerden spelenderwijs hoe ze onverwachte momenten konden opvangen en omzetten in sterker spel.
Empowerment
De nieuwe werkwijze liet groepen ontdekken wat ze als gemeenschap in huis hebben: kennis, vaardigheden, creativiteit en daadkracht. Ze zagen nieuwe of vergeten talenten bij elkaar en ontdekten opnieuw waartoe ze samen in staat zijn.
Flexibiliteit
Een nieuwe aanpak vraagt in het begin vaak extra tijd. Patronen moeten doorbroken worden, taken opnieuw verdeeld en bestaande draaiboeken soms volledig herzien. Dat vraagt van een bestuur flexibiliteit, durf en soms het inschakelen van extra handen.
Reflecteren
Een vernieuwend proces roept veel op. Groepen gingen bewuster met elkaar in gesprek: doen we de goede dingen? Wat was ook alweer onze droom? Wat levert het ons op? Door samen te reflecteren, hielden ze koers én versterkten ze het onderlinge begrip.
De makers ontdekten dit tijdens hun proces:
Vernieuwing met kaders
Ook wanneer een vereniging openstaat voor een nieuwe aanpak, is duidelijkheid essentieel. Er moet houvast zijn: verwachtingen moeten helder zijn en het proces moet aan het begin goed worden uitgelegd, ook al ligt het uiteindelijke resultaat nog open. Door spelers stap voor stap mee te nemen in het beeld dat je samen aan het vormen bent, groeien ze mee in het proces en ontstaat vertrouwen in een goede uitkomst.
Vertrouwen
Om iets nieuws aan te gaan, is wederzijds vertrouwen nodig. Dat vraagt om loslaten van wat vertrouwd voelt. Een regisseur die gelooft in zijn plan, straalt dat uit en geeft spelers de moed om iets te proberen dat ze spannend vinden. Spelers willen graag zeker weten dat het werkt op het podium en dat zij niet ‘voor joker’ staan. Andersom heeft een maker de steun van de groep nodig om zijn werkwijze te kunnen inzetten en doorzetten.
Eigenaarschap
Door spelers écht eigenaar te maken van het proces, door hun ideeën en inbreng actief te gebruiken, krijgen ze meer inzicht in wat ze maken. Dat vergroot hun zelfvertrouwen en spelplezier, en helpt hen om spelenderwijs oplossingen te vinden als er iets misgaat.
Leiderschap
Veel makers ontdekten dat ze niet hoeven te pleasen om goed leiderschap te tonen. Je mag staan voor je eigen plan. Hard wanneer het moet, zacht wanneer het kan: grenzen stellen, een duidelijke werkhouding verwachtén én tegelijkertijd ruimte laten voor creativiteit en experiment.
Groepsvorming
Samen iets nieuws maken vanuit het niets heeft grote invloed op de groepsvorming. Als iedereen gelijkwaardig is binnen het proces, wordt er beter geluisterd, ontstaat er meer begrip en is er meer ruimte voor ieders inbreng.
Communicatie
Heldere communicatie blijft cruciaal. Spreek verwachtingen uit, wees duidelijk en zorg dat iedereen op de hoogte blijft van ontwikkelingen. Zo blijft de betrokkenheid hoog. Wees je daarnaast bewust van je eigen aannames over anderen: kloppen ze eigenlijk wel? Of staan ze verbinding en groei in de weg? Door vragen te stellen en het gesprek aan te gaan, blijft het proces open en constructief.
Meer lezen?
Lees hieronder het artikel in de Moanne
Of horen?
Luister naar de podcastafleveringen van Match in de Keunstcast, een nieuwe podcast, ontwikkeld gedurende deze pilot. In deze afleveringen gingen we in gesprek met een aantal verenigingen en de regisseurs waaraan ze gematcht waren.
Hoe ontstonden de Matches?
Middels een open call zijn toneelverenigingen en regisseurs geworven. Met de geïnteresseerde verenigingen en regisseurs zijn individuele gesprekken gevoerd om hun dromen/wensen/werkwijze te inventariseren. Vervolgens zijn door middel van speeddates de regisseurs gematcht met een vereniging. De vijf matches die zijn gemaakt zijn:
Toneelvereniging – plaats vereniging & regisseur
Artiku – Koudum & Jort Breeuwsma
Spilersnocht – Donkerbroek & Carolien Tiedema
Nijljochters – Spannum & Marije Smit
Kom mar op! – Suwald & Esmee de Haan
Nut en Genoegen – Easterlittens & Rudi Stuve
Wat leverde Match de vereniging op?
- Artistieke ontwikkeling en nieuwe inzichten.
- Een regisseur die 100 uur met de vereniging aan het werk gaat.
- Productiebudget voor bijvoorbeeld locatiekosten, vormgeving, techniek of catering.
Wat leverde Match de regisseur op?
- Artistieke ontwikkeling en nieuwe inzichten.
- Maximaal 100 uur waarin de maker aan het werk gaat met de vereniging, fair pay betaald.
- Productiebudget voor bijvoorbeeld locatiekosten, vormgeving, techniek of catering.
- Een coachingstraject waarin je begeleid wordt door specialisten uit het theaterveld.
- Werksessies met andere regisseurs die leiden tot nieuwe inzichten en inspiratie
En nu? Hoe gaat het nu verder?
Meer over het project
Dit pilotproject is in een initiatief van VAT Stichting Visie AmateurTheater, de recent opgerichte koepelorganisatie voor het amateurtheater in Nederland. Stichting VAT heeft als doel een verbindende schakel te zijn en projecten te initiëren die de doorontwikkeling van het amateurtheater stimuleren.
Naast Fryslân vindt ook in Limburg een soortgelijk project plaats, uitgevoerd door Huis van de Kunsten Limburg en Toneelhuis Limburg. Onze ervaringen gaan we met elkaar uitwisselen met als doel om aan het einde een inspiratiebron te zijn voor andere organisaties!
Mede mogelijk gemaakt door Fonds voor Cultuurparticipatie.
